Belastinglatenties treden op bij tijdelijke waarderingsverschillen tussen de bedrijfseconomische (commerciële)- en fiscale waardering. En belastinglatenties treden op in het geval van voorwaartse verliescompensatie. Op termijn verdwijnen de verschillen weer.

Als een Vennootschap een jaarrekening opstelt op basis van fiscale grondslagen is geen sprake van belastinglatenties. Belastinglatenties zijn ook niet van toepassing voor een eenmanszaak of vof, waarbij sprake is van fiscale grondslagen.

Kleine rechtspersonen (KvK categorie micro en klein) hebben de mogelijkheid om de (commerciële) jaarrekening volgens fiscale waarderingsgrondslagen op te stellen. Dit is volgens de grondslagen die ook gelden voor de aangifte vennootschapsbelasting (VPB). Er is dan geen sprake van belastinglatenties in de jaarekening. Want alles is op fiscale grondslagen. Een eenmanszaak of vof hoeft geen jaarreking op te stellen, in elk geval niet voor de KvK. Zij hebben te maken met een winstaangifte voor de inkomstenbelasting die vanzelfsprekend op fiscale grondslagen wordt opgesteld.

Rechtspersonen in de categorie middel en groot volgens de KvK, stellen de jaarekening altijd op bedrijfseconomische grondslagen op. Al dan niet op basis van IFRS. Dit kan dan afwijkingen opleveren t.o.v. de VPB-aangifte op fiscale grondslagen. In de boekhouding (die dan bijgehouden wordt op bedrijfseconomische grondslagen) kan dan sprake zijn van belastinglatenties. Dus tijdelijke waarderingsverschillen tussen de bedrijfseconomische- en fiscale waardering. 

Uitzonderingen
Uitzonderingen bevestigen de regel. Zo kunnen kleine rechtspersonen besluiten de jaarrekening op te stellen op bedrijfseconomische grondslagen en zelfs voor een eenmanszaak kan besloten worden een rapportage (we noemen dit bewust even geen jaarrekening) op te stellen op bedrijfseconomische grondslagen. Dit laatste bijvoorbeeld voor kredietverstrekking, waarbij de bedrijfseconomische waarde van een onderpand belangrijk is. 

Blijvende verschillen
Hier is gesproken over tijdelijke waarderingsverschillen tussen de bedrijfseconomische- en fiscale waardering. Er kan ook sprake zijn van blijvende verschillen tussen de bedrijfseconomische- en fiscale waardering. Een voorbeeld van dit laatste is een investeringsaftrek die genoten wordt. In dit voorbeeld wordt de belastingdruk verminderd zonder dat dit invloed heeft op de (winst in de) boekhouding. Er is dan ook geen sprake van een belastinglatentie. 

Belastinglatenties zijn onderverdeeld in 1) actieve belastinglatenties, waarbij sprake is van een te vorderen belastingbedrag in de toekomst en 2) passieve belastinglatenties, waarbij sprake is van een belastingschuld in de toekomst vanwege verrekenbare tijdelijke verschillen. Beide begrippen komen hierna nog even aan de orde.
  

Begrippen

• Actieve latenties; in de toekomst te verrekenen belastingbedragen. Ook aangeduid als "Latente belastingvorderingen".
  Denk aan:
  - Verliesverrekening in de toekomst; voorwaartse verliescompensatie.
  - Verrekenbare tijdelijke verschillen.
   
• Passieve latenties; een belastingschuld in de toekomst vanwege verrekenbare tijdelijk verschillen van te betalen belastingbedragen. Ook aangeduid als "Latente belastingverplichtingen".
  Formeel gesteld vallen deze bedragen vrij bij realisatie of afwikkeling van het actief, de voorziening, de schuld of het overlopend passief. Een eenvoudig voorbeeld is de herwaardering van vaste activa naar boven. Hierdoor ontstaat in eerste instantie een passieve (belasting)latentie die vrijvalt naarmate er wordt afgeschreven over de herwaardering. Verderop komt dit aan de orde.
     

Referentie Grootboekschema

Onderstaand de rekeningen (en rubrieken) in het complete Referentie Grootboekschema die betrekking op belastinglatenties.

Balans
- Activa
  - Financiële vaste activa
    - Latente belastingvorderingen

1. Compensabele verliezen, BFvaLbvBll (0308010);
   (Op niveau 5 gesplitst in saldo begin boekjaar, toename en afname.)
   
   
2. Verrekenbare tijdelijke verschillen, BFvaLbvVtv (0308020);
   (Op niveau 5 gesplitst in saldo begin boekjaar, toename en afname.)
   
   
3. Verrekenbare tijdelijke verschillen in verband met investeringen in groepsmaatschappijen enz., BFvaLbvVtg (0308030);
   (Op niveau 5 gesplitst in saldo begin boekjaar, toename en afname.)

Balans
- Activa
  - Vorderingen
    - Latente belastingvorderingen

1. Latente belastingvorderingen (kortlopend), BVorLbvBlk (1103170);
     
2. Te verrekenen met verliezen uit het verleden, BVorLbvCba (1103171);
      
3. Te verrekenen met toekomstige verliezen, BVorLbvCfo (1103172)

Balans
- Passiva
  - Voorzieningen
    - Voorziening voor belastingen

1. Voorziening voor latente belastingverplichtingen, BVrzVvbVlb (0702010)
   (op niveau 5 verdere onderverdeling.)
   
   Voorbeeld voor opboeken en afboeken van deze rekening door:
   Herwaardering van vaste activa; zie voorbeeld Wiki RGS en Vaste activa en afschrijvingen in de boekhouding. 

W&V
- Belastingen
  - Belastingen over de winst of het verlies  

1. Latente belastingen, WBelBgrLab (9101005);
      
2. Waardevermindering van latente belastingvorderingen, WBelBgrWlb (9101025).
     

Bronnen

• Artikel "Passieve en actieve latenties: Correcte verwerking vraagt om scherpzinnige accountant", door John Weerdenburg.
    

Gevraagd

Meer boekingsvoorbeelden om het gebruik van de RGS rekeningen met betrekking tot belastinglatenties nader te illustreren.