Belastinglatenties treden op bij tijdelijke waarderingsverschillen tussen de bedrijfseconomische (commerciële)- en fiscale waardering. En belastinglatenties treden op in het geval van voorwaartse verliescompensatie. Op termijn verdwijnen de verschillen weer.

Als een Vennootschap een jaarrekening opstelt op basis van fiscale grondslagen is geen sprake van belastinglatenties. Belastinglatenties zijn ook niet van toepassing voor een eenmanszaak of vof, waarbij sprake is van fiscale grondslagen.

Rechtspersonen in de categorie middel en groot volgens de KvK, stellen de jaarrekening altijd op bedrijfseconomische grondslagen op. Al dan niet op basis van IFRS. Dit kan dan afwijkingen opleveren t.o.v. de aangifte vennootschapsbelasting (VPB-aangifte) op fiscale grondslagen. In de boekhouding (die dan bijgehouden wordt op bedrijfseconomische grondslagen) kan sprake zijn van belastinglatenties. Zijnde tijdelijke waarderingsverschillen tussen de bedrijfseconomische- en fiscale waardering.

Kleine rechtspersonen (KvK categorie micro en klein) hebben de mogelijkheid om de (commerciële) jaarrekening volgens fiscale waarderingsgrondslagen op te stellen. Dit is volgens de grondslagen die gelden voor de Vennootschapsbelasting (VPB). Er is dan geen sprake van belastinglatenties in de jaarekening. Want alles is op fiscale grondslagen. Een eenmanszaak of vof hoeft geen jaarreking op te stellen, in elk geval niet voor de KvK. Zij hebben te maken met een winstaangifte voor de inkomstenbelasting die vanzelfsprekend op fiscale grondslagen wordt opgesteld. 

Uitzonderingen
Uitzonderingen bevestigen de regel. Zo kunnen kleine rechtspersonen besluiten de jaarrekening op te stellen op bedrijfseconomische grondslagen en zelfs voor een eenmanszaak kan besloten worden een rapportage (we noemen dit bewust even geen jaarrekening) op te stellen op bedrijfseconomische grondslagen. Dit laatste bijvoorbeeld voor kredietverstrekking, waarbij de bedrijfseconomische waarde van een onderpand belangrijk is.

Belastinglatentie door tijdelijke verschillen
Tijdelijke verschillen tussen fiscale- en commerciële waarderingsgrondslagen, waarbij een belastinglatentie wordt gevormd, kunnen ontstaan door bijvoorbeeld:

• Willekeurig afschrijven door een fiscale faciliteit. In tijden van economische recessie wordt dit nog wel eens toegestaan. Bijvoorbeeld fiscaal 50% afschrijven in het eerste jaar. De fiscale afschrijving is dan veelal hoger dan de commerciële afschrijving.
  Zie voorbeeld Wiki RGS en Belastinglatentie door fiscaal willekeurig afschrijven.
   
• Fiscaal gebruik maken van de herinvesteringsaftrek. Dit leidt in eerste instantie tot een lagere Vennootschapsbelasting in het jaar van verkoop van een actief. Na gebruik van de herinvesteringsaftrek bij aanschaf van een nieuw actief zal de fiscale afschrijving hoger zijn dan dan de commerciële afschrijving en zal de gevormde belastinglatentie ook weer afgebouwd worden. 
  Zie voorbeeld Wiki RGS en Belastinglatentie door fiscale herinvesteringsreserve. 
  
  
• Toepassing van herwaardering tegen actuele kostprijs bij vaste activa bij de commerciële waarderingsgrondslagen. De actuele kostprijs is bij fiscale waarderingsgrondslagen niet toegestaan. Zie voor voorbeelden met belastinglatenties:
  - Wiki RGS en Vaste activa en afschrijvingen in de boekhouding. 
  - Wiki RGS en Vastgoed voor eigen gebruik en vastgoedbeleggingen.
   
• Voorwaartse verliescompensatie.
  Zie voorbeeld Wiki RGS en latente belastingvordering door fiscale verliesverrekening via carry forward.
    
• De RJ noemt in haar Richtlijnen voor de jaarverslaggeving (hoofdstuk 272.3 "Verwerking van latente belastingverplichtingen en vorderingen") het volgende onder 307 als voorbeeld van een verrekenbaar tijdelijk verschil dat leidt tot een latente belastingvordering: "Een pensioenlast die commercieel in aanmerking wordt genomen als de werknemer de prestatie verricht, maar fiscaal pas in aftrek wordt gebracht bij premiebetaling aan een pensioenfonds of bij uitbetaling aan de werknemer. Er is een tijdelijk verschil tussen de commerciële en fiscale boekwaarde van de verplichting, de fiscale boekwaarde is gewoonlijk nihil. Een dergelijk verrekenbaar verschil leidt tot een latente belastingvordering omdat de economische voordelen aan de rechtspersoon toevloeien doordat de fiscale winst wordt verlaagd bij de betaling van de premies of pensioenen. 
  
  Wij zouden dit voorbeeld graag nader toegelicht zien met een concrete uitwerking. We gaan er namelijk vanuit dat in verreweg de meeste gevallen inhouding én afdracht van pensioenpremie plaatsvindt aan het eind van iedere periode (veelal per maand), waarin ook de prestatie is verricht, tijdens de verloning. Bekend is een pensioenfonds dat werkt met kwartaalnota's, maar in elk geval binnen het boekjaar. Dit laatste geldt dan ook voor andere premies, zoals voor sociale fondsen. We vragen ons dan ook af hoe vaak de situatie voorkomt zoals de RJ beschrijft en dan met name binnen het MKB. En zou een transitorische post dan niet voldoende zijn om dit administratief te verwerken. 
  
  Reacties, ook vanuit de RJ, zijn zeer welkom. 
    
• Andere voorbeelden met een uitwerking in de vorm van boekingen op basis van RGS zijn welkom.
   

Blijvende verschillen
Hiervoor is gesproken over tijdelijke waarderingsverschillen tussen de bedrijfseconomische- en fiscale waardering. Er kan ook sprake zijn van blijvende verschillen tussen de winst volgens de bedrijfseconomische jaarrekening en de fiscale winstaangifte (volgens de VPB). Een voorbeeld van dit laatste is een investeringsaftrek die genoten wordt. In dit voorbeeld wordt de belastingdruk verminderd zonder dat dit invloed heeft op de (winst in de) boekhouding. Er is dan ook geen sprake van een belastinglatentie.

Voorbeeld investeringsaftrek:
Een ondernemer die de jaarrekening opstelt volgens bedrijfseconomische grondslagen heeft een investering in materiële vaste activa gedaan (bijvoorbeeld een nieuwe machine aangeschaft) van 50.000 euro en profiteert in enig jaar van 30% investeringsaftrek. Dat betekent dat (25% van 50.000) 15.000 euro afgetrokken mag worden van de winst waarover vennootschapsbelasting wordt geheven. 
Als de VPB over betreffend jaar 25% bedraagt betekent dit (25% van 15.000) 3.750 euro minder aan VPB afdracht.

Onderverdeling belastinglatenties
Belastinglatenties zijn onderverdeeld in:

1. Actieve belastinglatenties, waarbij sprake is van een te vorderen belastingbedrag in de toekomst;
   Ook aangeduid als "Latente belastingvorderingen".
   Zoals genoemd bij:
   - Voorwaartse verliescompensatie.
   
   
2. Passieve belastinglatenties, waarbij sprake is van een belastingschuld in de toekomst vanwege verrekenbare tijdelijke verschillen.
   Ook aangeduid als "Latente belastingverplichtingen".
   Formeel gesteld vallen deze bedragen vrij bij realisatie of afwikkeling van het actief, de voorziening, de schuld of het overlopend passief.
   Zoals genoemd bij:
   - Willekeurig afschrijven door een fiscale faciliteit.
   - Fiscaal gebruik maken van de herinvesteringsaftrek.
   - Commerciële herwaardering tegen actuele kostprijs.
        

Referentie Grootboekschema

Onderstaand de rekeningen (en rubrieken) in het complete Referentie Grootboekschema die betrekking op belastinglatenties.
Waar van toepassing hebben we het gebruik van de rekeningen gemeld (verwijzing naar Wiki's). Voor de andere RGS-codes (grootboekrekeningen) is een uitwerking welkom.

Balans
- Activa
  - Financiële vaste activa
    - Latente belastingvorderingen

1. Compensabele verliezen, BFvaLbvBll (04501);
   Zie: RGS en latente belastingvordering door fiscale verliesverrekening via carry forward. 
   
   
2. Verrekenbare tijdelijke verschillen, BFvaLbvVtv (04502);
   Een voorbeeld met uitwerking is welkom. 
   
   
3. Verrekenbare tijdelijke verschillen in verband met investeringen in groepsmaatschappijen enz., BFvaLbvVtg (04503);
   (Nog) niet opgenomen in RGS MKB. 

  - Vorderingen (kortlopend)
    - Latente belastingvorderingen

1. Latente belastingvorderingen (kortlopend), BVorLbvBlk (13351); 
   Desgewenst kan het kortlopende deel van de hiervoor genoemde "Verrekenbare tijdelijke verschillen" op deze RGS-code geboekt worden.
      
2. Te verrekenen met verliezen uit het verleden, BVorLbvCba (13354); 
   Een voorbeeld met uitwerking is welkom.
    
3. Te verrekenen met toekomstige verliezen, BVorLbvCfo (13358).
   Zie: RGS en latente belastingvordering door fiscale verliesverrekening via carry forward. 

Balans
- Passiva
  - Voorzieningen
    - Voorziening voor belastingen

1. Voorziening voor latente belastingverplichtingen, BVrzVvbVlb (07305);
   Voorbeelden:
   - Wiki RGS en Belastinglatentie door fiscaal willekeurig afschrijven.
   - Wiki RGS en Vaste activa en afschrijvingen in de boekhouding. 
   - Wiki RGS en Vastgoed voor eigen gebruik en vastgoedbeleggingen.

W&V
- Belastingen
  - Belastingen over de winst of het verlies  

1. Latente belastingen, WBelBgrLab (91110);
   Zie: RGS en Belastinglatentie door fiscaal willekeurig afschrijven.
    
2. Dotatie voorziening voor latente belastingen, WBelBgrDlb (91115);
   Zie Wiki RGS en Vastgoed voor eigen gebruik en vastgoedbeleggingen.
   
   
3. Vrijval voorziening voor latente belastingen, WBelBgrVlb (91116);
   Een voorbeeld met uitwerking is welkom.
   
   
4. Waardevermindering van latente belastingvorderingen, WBelBgrWlb (91140).
   Zie: RGS en latente belastingvordering door fiscale verliesverrekening via carry forward. 
   (Nog) niet opgenomen in RGS MKB.
    

Verwijzingen

• Wiki RGS en Vennootschapsbelasting (VPB) in de boekhouding.
    

Bronnen

• Artikel "Passieve en actieve latenties: Correcte verwerking vraagt om scherpzinnige accountant", door John Weerdenburg.
  Dit artikel mist echter wel een uitwerking in boekingen.
    

Controle op bovenstaane en meer boekingsvoorbeelden om het gebruik van de RGS rekeningen met betrekking tot belastinglatenties nader te illustreren is welkom.