Voor rechtspersonen (Artikel 373 Burgerlijk Wetboek Boek 2) is kapitaal onderverdeeld naar 1) Aandelenkapitaal, zoals voor een Besloten Vennootschap (BV) en Naamloze Vennootschap (NV) en 2) Stichtings- en verenigingskapitaal. We richten ons hier met name op de BV wat betreft het aandelenkapitaal. 

Begrippen

In relatie tot de uitgifte van aandelen noemen we eerst enkele begrippen voor de algemene beeldvorming, te weten:

• Nominale waarde; de initiële waarde die aan een aandeel wordt toegekend bij de oprichting van een BV of NV. Een ouderwetse term is de 'gedrukte waarde' van een aandeel.
    
• Geplaatst aandelenkapitaal; de nominale waarde van alle uitgegeven aandelen aan aandeelhouders. Er wordt ook wel gesproken van Geplaatst nominaal aandelenkapitaal.
     
• (Emissie)koers; de koers bij uitgifte van aandelen. Bij de oprichting van een BV of NV meestal gelijk aan de nominale waarde van een aandeel en wordt 'à pari' genoemd. Als de koers bij de nominale waarde ligt wordt gesproken van 'boven pari'. Aandelen uitgeven beneden de nominale waarde is niet toegestaan en wordt aangeduid als 'beneden pari'.
  
  
• Agio; het verschil tussen de nominale waarde en de emissiekoers. Ontstaat veelal als een aandeel later wordt uitgegeven en de waarde van het eigen vermogen inmiddels is toegenomen. Bijvoorbeeld door een opgebouwde winstreserve. Er is sprake van 'Disagio' als aandelen beneden de nominale waarde uitgegeven (zouden) worden. Zie hiervoor bij (emissiekoers). 
  
  
• Dividend; jaarlijkse vergoeding voor aandeelhouders, veelal gerelateerd aan de gemaakte winst. 
  Zie ook Wiki RGS en de uitkering van dividend in de boekhouding.
    
• Reserves; verzamelterm voor hetgene dat als Eigen vermogen (Ev) c.q. kapitaal aanwezig is boven het geplaatste aandelenkapitaal. Hiervoor is al agio genoemd als voorbeeld van een reserve. Een ander bekend voorbeeld is de overgebleven winst die niet is uitgekeerd als dividend aan aandeelhouders.
   

Referentie Grootboekschema

Onderstaand is op een rij gezet het gehele scala van rekeningen die het complete Referentie Grootboekschema kent in relatie tot de uitgifte van aandelen. Een en ander In relatie tot de (balans)rubrieken waar deze rekeningen zijn ingedeeld, te weten: 

Balans
- Activa
  - Immateriele vaste activa
    - Kosten van oprichting en van uitgifte van aandelen

1. Verkrijgings- of vervaardigingsprijs; BIvaKouVvp (01110);
2. Cumulatieve afschrijvingen en waardeverminderingen; BIvaKouCae (01150);
3. Cumulatieve herwaarderingen; BIvaKouCuh (01170); Op dit moment is hiervan geen voorbeeld aanwezig. Deze rekening beschouwen we vooralsnog als overbodig.
   
   
4. Wettelijke reserve voor geactiveerde kosten van oprichting en uitgifte van aandelen; BEivWerRvg (05159).

  - Vorderingen
    - Van aandeelhouders opgevraagde stortingen

1. Nog te verrichten stortingen op aandelen; BVorVaoNtv (13401).

Balans
- Passiva
  - Kapitaal
    - Aandelenkapitaal

1. Normale aandelen; BEivGokGea (05011). 
   
   
2. Preferente aandelen; BEivGokPra (05013).
   Aandelen met één of meer bijzondere eigenschappen. Zoals voorrang op het uitbetalen van dividend.
   
   
3. Prioriteitsaandelen; BEivGokPri (05014).
   Aandelen met extra zeggenschap.
   
   
4. Certificaten van aandelen; BEivGokCva (05016).
   Dit zijn aandelen zonder stemrecht. Het stemrecht, de zeggenschap over het aandeel, is dan ondergebracht in een Stichting Administratiekantoor in Aandelen (STAK) of een andere externe partij. Betreffende partij (dus veelal de STAK) beheert de aandelen en geeft daarvan de certificaten af en keert ook de winst van de aandelen (dividend) uit aan de certificaathouders.
   
   
5. Stemrechtloze aandelen; BEivGokZea (05017).
   Aandelen waaraan geen stemrecht is verbonden in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). Zie Artikel 228 Burgerlijk Wetboek Boek 2.
   Hiervoor zijn al de certificaten van aandelen genoemd als vorm van aandelen zonder stemrecht.
   
   
6. Winstrechtloze aandelen; BEivGokWia (05018).
   Bij deze aandelen kan er wel gestemd worden maar is er geen recht op een aandeel in de winst.
   
   
7. Eigen aandelen; BEivGokEia (05019).
   Hieronder verstaan we de inkoop van eigen aandelen.
   Met als belangrijke kenmerken dat de uitkering van dividend (over de overige aandelen) kan stijgen en daar tegenover het eigen vermogen daalt.

    - Agio

1. Agioreserve; BEivAgiAgi (05051).

Winst- en verliesrekening
- Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa
  - Afschrijvingen op immateriële vaste activa

1. Afschrijvingen kosten van oprichting en van uitgifte van aandelen; WAfsAivOek (43101).

- Financiële baten en lasten
  - Emissiekosten

1. Emissiekosten; WFbeEmkEmk (84861).

  - Boekresultaat op immateriële vaste activa

1. Boekresultaat kosten van oprichting en van uitgifte van aandelen; WAfsRviOek (43501).
     

Boekingen uitgifte van aandelen op basis van RGS

Voorbeeld van een BV (in de categorie micro of klein)
Betreffende BV Klein geeft aandelen uit tegen een nominale waarde van 15.000 euro. Waarbij sprake is van 2 aandeelhouders die elk 15.000 euro storten via de bank. 

De boeking op basis van RGS-codes luidt dan:

Oprichtingskosten
Hievoor is bij het doornemen van het RGS-schema ook de "Kosten van oprichting en van uitgifte van aandelen" genoemd die vallen onder de immateriële vaste activa. Gedacht moet worden aan notariskosten bij het oprichten van een vennootschap. 

Artikel 386 Burgerlijk Wetboek Boek 2 (lid 3). De geactiveerde kosten in verband met de oprichting en met de uitgifte van aandelen worden afgeschreven in ten hoogste vijf jaren.

Stel dat de notariskosten voor het oprichten van de hiervoor genoemde BV Klein 900 euro excl.BTW bedraagt en dat die kosten via een inkoopfactuur (van de betreffende notaris) geboekt is (geactiveerd) op de de rekening "Verkrijgings- of vervaardigingsprijs". Even los van de benaming die wij liever anders hadden gezien, bijvoorbeeld gewoon "Oprichtingskosten".

Deze boeking van de oprichtingskosten luidt dan:

Wettelijke reserve:
Als de kosten van oprichting en uitgifte van aandelen als immateriële activa op de balans wordt geboekt moet voor het zelfde bedrag een wettelijke reserve gevormd worden ten laste van de overige reserve. Zie Artikel 365 Burgerlijk Wetboek Boek 2 (lid 2).

In bovenstaand voorbeeld 900 euro. 

De boeking van deze wettelijke reserve luidt dan:

Als we die oprichtingskosten afschrijven in 3 jaar, dan luidt de jaarlijkse boeking van de afschrijving als volgt:

De wettelijke reserve kan dan ook weer afnemen voor een gelijk bedrag.

Het is eenvoudiger om de kosten van de oprichting van de BV direct te boeken op de kostenrekening "Emissiekosten" WFbeEmkEmk in het jaar van aanvang van de BV. En dus niet eerst te activeren onder de immateriële vaste activa. 

De NBA laat hierover het volgende weten:
"Het is toegestaan de oprichtingskosten direct in de W&V te verwerken. Activeren of verwerking in de W&V (dus volledig ten laste nemen van het eerste jaar) is een vrije keuze" (13 april 2021). 

Uitbreiding van het (geplaatste) aandelenkapitaal
Besloten wordt het bestaande aandelenkapitaal uit te breiden door deelname van een (nieuwe) derde vennoot. Deze vennoot stort daarvoor een bedrag van 20.000 euro via de bank, zijnde 15.000 euro als uitbreiding van het (nominale)en aandelenkapitaal en 5.000 als agio.

De boeking op basis van RGS-codes luidt dan:

Opgevraagde stortingen van geplaatst kapitaal
Volgens Artikel 396 Burgerlijk Wetboek Boek 2 (lid 3) worden opgevraagde stortingen van het geplaatst aandelenkapitaal afzonderlijk gepresenteerd. 

Stel dat deze laatste aandeelhouder een bedrag van 12.000 euro direct stort en 8.000 een tijdje later. 

De boeking van de eerste storting op basis van RGS-codes luidt dan:

De aanvullende boeking (van 8.000 euro) op basis van RGS-codes luidt dan:

RGS en inkoop van eigen aandelen

Het inkopen van eigen aandelen kan plaatsvinden om meerdere redenen. Door inkoop van eigen aandelen neemt in elk geval het aantal aandelen af dat in omloop is. Dat zou kunnen zorgen dat de waarde per aandeel (en de winst per aandeel) kan stijgen. Een bedrijf kan daarmee de vraag naar aandelen doen toenemen. Een andere mogelijkheid is om eigen aandelen in te kopen voor een aandelenoptieregeling aan personeel. . 

Het kapitaal wordt niet verminderd met het bedrag van eigen aandelen of certificaten daarvan die de rechtspersoon of een dochtermaatschappij houdt (Artikel 373 Burgerlijk Wetboek Boek 2 lid 3). Inkoop van eigen aandelen mag in mindering worden gebracht op de vrije reserves. Deze laatste bestaan uit agio en overige reserves. 

Bij de inkoop van eigen speelt ook de Uitkeringstoets en balanstest een rol spelen.

Ingekochte eigen aandelen mogen vernietigd worden, hetgeen de zeggenschap per overblijvend aandeel vergroot. Dit laatste geeft de  aandeelhouders meer invloed in de onderneming.

Voorbeeld

Stel dat er een bedrag van 50.000 euro aan eigen aandelen wordt ingekocht en de betaling direct per bank geschiedt. 
De inkoop wordt voor 20.000 euro in mindering gebracht op de Agio reserve en de rest op de overige (dus vrije) reserves.

De boeking op basis van RGS luidt dan:

Zie ook de wetgeving "Vennootschapsbelasting en Dividendbelasting, inkoop van eigen aandelen".